Kinderen bij een uitvaart

bij de kist

op de kist

rond de kist

aan het graf

bij de condoleance

rond het graf

in de aula

op de begraafplaats

in de stoet

10 suggesties om kinderen te betrekken bij het afscheid.

• 1

  Vraag je kind te helpen bij het uitzoeken van de kleding die iemand aan krijgt in de kist of op de baar. Zullen we iets in de zak stoppen van de broek? En de ringen, laten we die om of doen we die af?
• 2

  Nodig een kind uit om wat dichter bij de overledene te komen als deze verzorgd en gekleed is. Om er naar te kijken, het eventueel aan te raken of er een tekening bij te leggen. Om vragen te stellen, aan jou. Houdt rekening met de tijd die een kind nodig kan hebben om eerst van een afstandje alles rustig te bekijken.
• 3

  Beschilder met kinderen de buitenkant van de kist. Of alleen de deksel. Of de binnenkant van die deksel. Je kan daar trouwens ook goed een wens op kwijt. En welke fotootjes gaan er mee in de kist? Leg jij die dan onder het hoofdkussen?
• 4

  Vraag op de rouwkaart aan de genodigden om een herinnering op papier te zetten en die mee te nemen op de dag van de uitvaart. Om deze te bundelen, voor de kinderen, voor later.
• 5

  Laat een kind zelf een bloem uitzoeken om mee te nemen naar de begrafenis of crematie.
• 6

  Neem iemand mee die tijdens de afscheidsbijeenkomst met de (kleinste) kinderen eventueel even naar buiten kan, de zaal uit, als het te lang voor ze is.
• 7

  Laat ze hun beste vriendje of vriendinnetje meenemen. Die mogen gerust een paar foto's maken met hun mobieltje, voor op hun socials.
• 8

  Als je - in een zaal vol mensen - met een paar anderen naar voren gaat, is het minder eng. Om een kaars aan te steken, je bloem op de kist te leggen, je herinnering te vertellen of een liedje te zingen.
• 9

  Zorg dat er bij de condoleance ook speciaal voor de jongsten iets te eten en te drinken is.
• 10

  Maak thuis samen een plekje met een foto van de overledene. Zo zien ze dat iemand niet wordt vergeten en dat er ruimte en tijd blijft om over hem of haar te praten.

Kinderen bij de uitvaart Inspiratie

Kleding uitzoeken voor overledene

Kinderen kunnen goed helpen met het uitzoeken van de kleding en de accessoires die de overledene aan krijgt. ‘Mijn dochter was zeven jaar oud toen haar vader stierf. Ze herinnert zich nog goed dat we met jullie een vergaderingetje hadden. Jullie vroegen haar en haar broer, toen tien jaar oud, wat hun vader aan moest en of ze wilden helpen met aankleden. Dit lag geheel in de lijn met de zorg die we hem gaven toen hij ziek was, en met hoe de kinderen hun deel daarvan invulden.’ Uit het boek ‘Loslaten in liefde’ van de Ode uitvaart

Vragenlijstje bij de afscheidsbijeenkomst

Hoe kijkt een kind aan tegen de dood?

Een peuter of kleuter weet dat een dier of mens kan doodgaan. Alleen dat de dood definitief en onomkeerbaar is, is moeilijk te bevatten. Fantasie en werkelijkheid lopen nog door elkaar. Prinsessen worden ook weer tot leven gewekt, dus waarom zou dat in het echt niet kunnen?
4 tot 6 jaar: Kinderen kennen het verschil tussen leven en dood maar begrijpen niet het definitieve karakter ervan. Ze vinden na een tijdje dat opa nu maar weer terug moet komen. Ze stellen praktische vragen: ‘Kan papa nog horen wat ik zeg?’ ‘Waarom is tante zo wit?’ Ook gaan ze snel over op de orde van de dag: ‘Ik ga nu weer verder spelen, hoor!’
6 tot 9 jaar: Kinderen weten dat iemand die dood is niet meer terugkomt. Maar ze begrijpen nog niet goed hoe en waarom iemand doodgaat. Daardoor kunnen ze bang zijn dat jij ook doodgaat, bijvoorbeeld als je ziek bent. Ook hebben ze vaak praktische vragen over de begrafenis of crematie.
9 tot 12 jaar: Pas vanaf een jaar of negen snappen kinderen dat de dood echt definitief is. Wanneer ze zich veilig voelen, stellen ze allerlei vragen: ‘Hoe lang duurt het voordat papa verbrand is?’ ‘Eten de wormen onder de grond oma nou op?’ ‘Wanneer ga jij dood?’
12 jaar en ouder: Jongeren weten dat iedereen ooit doodgaat. Toch kunnen ze soms nog het idee hebben dat dat niet geldt voor de mensen die dichtbij hen staan. Wanneer iemand in hun naaste omgeving overlijdt, verandert dit en dat kan diep ingrijpen. Ze zijn op een leeftijd dat ze zingevingsvragen gaan stellen: ‘Waarom leven we?’ ‘Wat is de zin van het leven?’ De confrontatie met de dood maakt soms dat de verwarring rondom leven en dood extra toeneemt. Het zoeken naar betekenis kan heftige gevoelens van wanhoop en zinloosheid oproepen. Vaak willen ze dat niet aan anderen laten zien. En vooral niet aan jou als ouder, omdat ze weten dat jij ook verdriet hebt, en ze je niet nog verdrietiger willen maken.

Interview bij een uitvaart

'Bij de uitvaart van mijn oma wist ik dat iedereen leuke herinneringen had om te delen. Ik ben met een microfoon tussen alle mensen doorgelopen en heb ze geïnterviewd.' Uit het boek 'Loslaten in liefde'van de Ode uitvaart

Samen een kist timmeren

Kinderen en jongeren kunnen helpen bij het timmeren van de kist. Dit kan bijvoorbeeld samen met Bas in zijn werkplaats in Bergen. Bas heeft veel ervaring met het samen maken van de kist. Dat begint met het uitzoeken van hout en het kiezen van het model. Dan komt het timmeren en het stofferen. Als je wilt kun je de kist ook nog versieren met schelpen, siergrassen, gedroogde bloemen, tekeningen en teksten. Kijk ook eens bij Bas op zijn website.

Knuffelen met een huisdier

Samen koken

Wat is het lievelingseten van de persoon die dood is? Lust jij dat ook graag? Als je samen dit eten maakt, heb je een bijzondere maaltijd met elkaar. Je kunt praten, maar je kunt ook stil zijn en alles heel goed proeven. Er zijn ook mensen die graag koken of een hele gekke smaak hebben met eten. Soms maken mensen een gerecht op hun eigen, bijzondere manier. Je hebt bijvoorbeeld de soep van oma of de taart van een tante. Je kunt proberen dit na te maken en samen op te eten. Dan is iemand er voor je gevoel toch een beetje bij.

Wat gebeurt er met je spullen als je dood gaat?

Daar zijn in Nederland regels voor. Als een vader of moeder dood gaat, gaan de spullen naar de kinderen. En anders naar hun eigen vader, moeder, broer, zus of vrienden. Soms schrijven mensen daarover van tevoren iets op in een testament, of ze vertellen erover aan hun familie en vrienden. Bijvoorbeeld: ‘Piet mag de opgezette dieren hebben, Afra de koelkast en mijn nichtjes de sieraden, kralen en knutselspullen. De spullen kunnen worden bewaard, weggegeven aan familie, vrienden of buren, geschonken worden aan een goed doel, verkocht, gerecycled en soms toch ook weggegooid worden. De een wacht hier lang mee, de ander doet dat al heel snel. Als je twijfelt, doe je ze nog even in een doos die je bewaart. Alles is goed, want iedereen is anders. Kleding van iemand wil je misschien wel zelf aantrekken of er een troostdeken van maken of een knuffel.

Troostdoos

Het is fijn om tastbare herinneringen zoals briefjes, sieraden, souvenirs van de vakantie, kaartjes, een sjaal, een kookboek, een flesje parfum en andere dierbare dingen die je herinneren aan de overledene bij elkaar te bewaren. Je kan zelf een mooie bewaardoos maken door een schoenendoos, een blik of een houten doosje mooi te versieren.

Een eigen kleine ceremonie

Als je denkt dat het toch te veel is om je kind of kinderen mee te nemen naar de afscheidsbijeenkomst, kan je ook een ‘eigen’ kleine ceremonie houden. Samen zijn met neefjes, nichtjes en/of vriendjes in een moment van aandacht. Je kunt allemaal iets op de kist schrijven of je vraagt van te voren of iedereen een tak, een steen, een bloem of een veer meeneemt. Die leg je dan met elkaar mooi neer. Je kunt ook één of meerdere kaarsen aansteken, samen naar speciale muziek luisteren, een verhaal vertellen of grappige herinneringen ophalen. En natuurlijk samen iets eten en drinken.

Tekst of gedicht door kinderen

Voor de afscheidsbijeenkomst kan je één of twee leuke en fijn herinneringen bedenken die je wilt vertellen. Je kan ook een gedicht maken. Een eenvoudige vormen om een gedicht te schrijven is een elfje: 1e regel één woord Over wie gaat het? 2e regel twee woorden Wat weet je van hem of haar? 3e regel drie woorden Waar is hij of zij nu? 4e regel vier woorden Schrijf een wens voor hem of haar of voor jezelf, of wat je voelt. 5e regel één woord Een afscheidswoord. Als er meerdere kinderen zijn kunnen zij allemaal een elfje maken en deze achter elkaar voorlezen.

Herineringsdagen

Bedenk met elkaar wat je wilt doen, bijvoorbeeld op de eerste geboortedag na het overlijden, met kerst, met oud en nieuw en op de sterfdag. Maak nieuwe gewoontes en gebruiken; samen koken, eten, wandelen, tuinieren, herinneringen ophalen en fotoboeken bekijken.

Een herinneringsplekje

Een speciaal plekje in huis of in de tuin kan helpen om troost te vinden bij je verdriet. Je kunt er fijne herinneringen oproepen, rustig nadenken of praten met de overledene. Zet een tafeltje neer of een kistje met een mooi kleed eroverheen. Zet daar een foto op, een kaars en misschien bloemen, mooie stenen of bladeren, of schelpen van de vakantie. Je kunt er ook andere spullen neerleggen die een bijzondere betekenis hebben en je troost geven.

Stichting Achter de Regenboog

Achter de Regenboog is een stichting speciaal voor kinderen en jongeren die een dierbare zijn verloren. Contact met lotgenoten is belangrijk, vindt Stichting Achter de Regenboog. Ze organiseren onder meer weekenden waar de kinderen samen met lotgenoten een actief programma beleven. Voor de ouders wordt er een apart programma verzorgd.

Boeken

Een kleine greep uit het grote aanbod van boeken:
Lieve oma pluis – Dick Bruna
Kikker en het vogeltje – Max Velthuijs Over de grote rivier – Armin Beuscher & Cornelia Haas
Doodgewoon - Bette Westera
Een boom vol herinneringen – Britta Teckenturp
Ik weet niet wat ik weten moet – Riet Fiddelaers Jaspers
Alles wat was. Hoe ga je om met afscheid? - Stine Jensen
Over leven en dood, een boek voor jongeren over afscheid nemen en loslaten - Marja Baseler
Wil je meer boeken zien kijk dan ook even hier.